Płytka nazębna, zwana też płytką bakteryjną, oraz jej zmineralizowana postać – kamień nazębny to… początek potencjalnych problemów. Nieusuwany z zębów osad stanowi podłoże dla rozwoju próchnicy, stanów zapalnych dziąseł i innych chorób przyzębia. Jak to działa i co można zrobić, aby zapobiec kłopotom?

Płytka i kamień nazębny to – w pewnym sensie – rzecz naturalna. Tworzą się u każdego na skutek procesów chemicznych zachodzących w jamie ustnej. Regularne przeciwdziałanie gromadzeniu się osadu nazębnego jest niezbędne u osób w każdym wieku, choć bardziej narażone na nasilenie się tego zjawiska są ci, którzy nie dbają o higienę zębów, ludzie starsi, dzieci jedzące dużo słodyczy, palacze tytoniu, osoby ze stłoczonymi zębami, a także uzupełnieniem protetycznym.

Nazębna płytka bakteryjna to miękki osad o lepkiej konsystencji, zasiedlany przez bakterie (również te próchniczotwórcze), który zaczyna się gromadzić na zębach już w kilka godzin po ich umyciu. Pojawia się on głównie na linii dziąseł i w przestrzeniach międzyzębowych, narastając z czasem. Bakterie tworzące płytkę metabolizują cukry (dostarczane organizmowi w pożywieniu), w efekcie czego powstają kwasy niszczące szkliwo. Twarde tkanki zęba ulegają demineralizacji, zaczyna rozwijać się próchnica, powstają ubytki.

Nieusuwana płytka nazębna po kilku dniach – na skutek absorpcji minerałów znajdujących się w ślinie – ulega zwapnieniu. Twardniejąc, tworzy kamień nazębny, który o wiele mocniej przylega do zębów i który znacznie trudniej usunąć.

Tak zwany kamień na zębach to zmineralizowana płytka bakteryjna. Kamień nazębny jest znacznie twardszy i trwalszy od płytki, a także o wiele mocniej związany ze szkliwem. Ma chropowatą powierzchnię i może przyjmować różne barwy – od (mało widocznej) biało-żółtej do ciemnobrązowej. Najszybciej tworzy się na zębach trzonowych od strony policzków i na siekaczach od strony języka.

Nieusuwany narasta – zarówno nad dziąsłami, jak i pod nimi. Ten drugi przypadek jest groźniejszy, ponieważ wywołuje stany zapalne. To on odpowiada zwykle za krwawienie dziąseł podczas mycia zębów, za „obniżanie się” dziąseł, obnażenie szyjek zębowych, nadwrażliwość i rozchwianie (a z czasem utratę) zębów, a także za nieprzyjemny zapach z ust (halitoza).

Jak w większości przypadków, także i w tym lepiej skupić się na profilaktyce niż być zmuszonym do leczenia. Jeśli więc systematycznie usuwa się płytę bakteryjną (a wystarcza do tego prawidłowa higiena jamy ustnej), płytka nazębna nie odkłada się i „nie ma czasu”, by przekształcić się w kamień nazębny.

Prawidłowa higiena jamy ustnej i profilaktyka w zakresie osadu nazębnego zakłada trzymanie się kilku ważnych zasad…

●       Zęby należy myć przynajmniej dwa razy dziennie, a najlepiej po każdym posiłku. Jeśli to niemożliwe, warto je przynajmniej przepłukać wodą albo płynem do ust po każdym jedzeniu.

●       Jednorazowe szczotkowanie zębów powinno trwać od dwóch do trzech minut. Aby łatwiej móc skontrolować, czy uzębienie jest dobrze oczyszczone z płytki nazębnej, można posiłkować się preparatami zabarwiającymi ja na jakiś wyraźny kolor, dzięki czemu dobrze uwidaczniają się niedomyte miejsca.

●       Należy używać szczoteczki i pasty odpowiednio dobranych do kształtu zębów, szczęki, do kondycji dziąseł, wrażliwości szkliwa… Istotna jest ponadto właściwa technika szczotkowania. Najważniejszy jest ruch wymiatający – zawsze w kierunku od dziąsła do korony zęba.

●       Nie wolno zapominać o czyszczeniu przestrzeni między zębami, w których najłatwiej o próchnicę. Można do tego używać specjalnych szczoteczek międzyzębowych, nici dentystycznej lub irygatora. Nitkowanie lub irygacja powinny mieć miejsce przynajmniej raz dziennie – najlepiej przed snem.

Płytka nazębna jest osadem, którego można pozbywać się samodzielnie, stosując się do powyższych reguł, jednak gdy zamienia się ona w kamień nazębny, konieczna jest (zależnie od stopnia zaawansowania problemu) interwencja higienistki stomatologicznej lub periodontologa.

Do usuwania kamienia i innych osadów oraz przebarwień stosuje się skaling (podczas którego ultradźwięki rozbijają złogi nazębne) i piaskowanie. Zależnie od potrzeb indywidualnych, warto fundować sobie takie zabiegi raz lub dwa razy do roku.

Czy i jak można usunąć osad z zębów domowymi sposobami? O ile usuwanie płytki nazębnej jest stosunkowo proste, o tyle w przypadku kamienia nazębnego, zapobieganie sprawdza się najlepiej, jeśli chodzi o domowe metody. Osoby borykające się z osadem i przebarwieniami – poza pilnowaniem higieny jamy ustnej – powinny zwracać szczególną uwagę na swoją dietę.

●       Warto ograniczyć w menu słodkie napoje (ewentualnie pić je wyłącznie przez słomkę) i spożywanie cukrów prostych, a także pokarmów oblepiających zęby i/lub łatwo wciskających się w przestrzenie międzyzębowe.

●       Można także odstawić herbatę (szczególnie zielona przyczynia się do powstawania osadu) i kawę (lub pić tylko białą).

●       Należy rzucić (albo przynajmniej mocno ograniczyć) palenie papierosów, które bardzo sprzyja powstawaniu brązowego osadu na zębach.

Ponadto, trzeba rozejrzeć się za produktami (pasty, płukanki, żele), których skład komponowany jest w taki sposób, aby „trzymać pod kontrolą” narastanie płytki kamienia nazębnego.